Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны 07 дугаар дүгнэлтийг хэлэлцэв.

Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны 6 дугаар сарын 13-ны өдрийн Дунд суудлын хуралдаанаараа Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14.1 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсгийн холбогдох заалт, 14.10 дугаар зүйлийн 11, 12 дахь хэсэг Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн эсэх тухай маргааныг хянан хэлэлцсэн дүгнэлтийг Байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар танилцуулав.

Үндсэн хуулийн цэц Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14.10 дугаар зүйлийн 11 дэх хэсэгт “Эрүүгийн хэргийг шүүхэд хянан шийдвэрлэх явцад прокурор, оролцогчийн гаргасан саналыг харгалзан шүүх эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зорилтод нийцүүлэн шүүгдэгчид цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч болно.” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван зургадугаар зүйлийн 13 дахь заалтад “халдашгүй, чөлөөтэй байх эрхтэй. Хуульд заасан үндэслэл, журмаас гадуур дур мэдэн хэнийг ч … баривчлах, хорих, … эрх чөлөөг нь хязгаарлахыг хориглоно. … Баривчилсан шалтгаан, үндэслэлийг баривчлагдсан хүн, түүний гэр бүлийнхэн, өмгөөлөгчид нь хуульд заасан хугацаанд мэдэгдэнэ. …”, мөн зүйлийн 14 дэх заалтад “… шударга шүүхээр шүүлгэх … эрхтэй. …”, Арван есдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Төрөөс хүний эрх, эрх чөлөөг хангахуйц … хууль зүйн болон бусад баталгааг бүрдүүлэх … үүргийг иргэнийхээ өмнө хариуцна.” гэснийг зөрчсөн гэж дүгнэж, дээрх хуулийн зохицуулалтыг 2026 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн түдгэлзүүлэхээр шийдвэрлэсэн байна.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14.1 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт “… энэ зүйлийн … 1.5, …-д заасан таслан сэргийлэх арга хэмжээг шүүх авна.” гэж, 14.10 дугаар зүйлийн 12 дахь хэсэгт “Эрүүгийн хэргийг шүүхэд хянан шийдвэрлэх явцад шүүгдэгчийг цагдан хорьсон хугацаа нь энэ зүйлийн 2, 3 дахь хэсэгт заасан хугацаанд хамаарахгүй.” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчөөгүй гэж үзжээ.

Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлттэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсэн. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр, Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлт цагдан хорих үндэслэлийг хуульд илүү тодорхой заагаач гэдэг агуулгаар гарсан байна гэж тодотгоод, УИХ Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг хүлээж авсан тохиолдолд Байнгын хороо ажлын хэсэг байгуулж, шүүгч, прокурор, мөрдөх албад, мөн шинжилгээ, судалгааны байгууллагуудын төлөөллийг оруулан ажиллах нь зүйтэй гэсэн саналтай байгаагаа илэрхийлэв.

Тэрбээр, Бид цагдан хорих үндэслэл, шалгуураа илүү тодорхой болгох тусам мөрдөх байгууллагуудад тавигдаж байгаа стандарт шаардлагууд сайжирч байна гээд, ингэхдээ судалгаа, шинжилгээ, бусад үндэслэлийг ажлын хэсэг ултай судалж байж хуулийн төсөл санаачилж батлах нь зүйтэй хэмээсэн юм.

УИХ-ын гишүүн О.Алтангэрэл, Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэрийг хүлээн авах нь зүйтэй гэж үзэж байгаагаа илэрхийлээд, шүүгдэгчийг цагдан хорих хугацааг сунгах асуудал автоматаар юм шиг шийдэгдэж ирсэн. Хэрэг хэлэлцэх үед шүүх хуралдаан хойшилвол шүүгдэгчид авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлэхээр шийдвэрлэдэг талаар тодруулан тайлбарласан. Тиймээс Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг хүлээн аваад ажлын хэсэг байгуулан ажиллах ёстой гэлээ. УИХ-ын гишүүн Х.Баасанжаргал, Д.Цогтбаатар нар дээрх саналыг дэмжиж байгаагаа илэрхийлсэн бөгөөд эцэст нь санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг хүлээн зөвшөөрөх нь зүйтэй гэж үзлээ.